Bilişsel Önyargı Türleri Kararlarımızı Nasıl Etkiler?
İnsanlar olarak, günlük yaşamımızda sürekli olarak çeşitli kararlar alırız. Ancak, kararlarımız bazen bilişsel önyargılar tarafından etkilenebilir. Bilişsel önyargılar, bilgiyi işlerken veya kararlar alırken kullandığımız zihinsel kısayollar veya yanılgılar olarak tanımlanabilir. Bu önyargılar, gerçekliği tam olarak yansıtmayabilir ve objektif düşünme sürecimizi etkileyebilir. Bu yazımızda bu önyargıların birkaçına yer verdik.
İlk Etki Önyargısı
İlk etki önyargısı, karşılaştığımız insanlar, olaylar veya fikirler hakkında ilk izlenimlerimizin, daha sonra oluşacak düşüncelerimizi ve kararlarımızı nasıl etkileyebileceğini ifade eder. İlk etki önyargısı, önceki deneyimlerimiz, kültürel etkiler ve stereotipler gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Örneğin, bir iş görüşmesine gelen bir adayın kıyafet seçimi veya konuşma tarzı, bizde ilk izlenimi oluşturur ve aday hakkında genel bir değerlendirme yapmamıza neden olabilir. Bu önyargı, adayın gerçek yetenekleri veya uygunluğu hakkında tam bir resim sunmayabilir.
Onaylama Yanılgısı
Onaylama yanılgısı, mevcut inançlarımızı veya önyargılarımızı doğrulayan bilgileri aktif olarak arama ve kabul etme eğilimimizi ifade eder. Bu önyargı, yeni bilgileri tarafsız bir şekilde değerlendirmemizi engelleyebilir. Örneğin, bir siyasi partiye olan sempatimiz nedeniyle, sadece o partiyle ilgili olumlu bilgilere odaklanırken, diğer partiyle ilgili olumsuz bilgileri göz ardı edebiliriz. Bu, sağlıklı bir tartışma ve bilinçli bir karar verme sürecini engelleyebilir.
Sahiplik Yanılgısı
Sahiplik yanılgısı, bir şeyi veya fikri sahiplendiğimizde, ona daha fazla değer atama eğilimimizi ifade eder. Bir şeyi sahiplenmek, onunla duygusal bir bağ kurmamıza ve ona değer vermeye yol açabilir. Bu durumda, sahip olduğumuz şeyin veya fikrin gerçekte değerli olup olmadığına bağımsız bir şekilde bakamayabiliriz. Örneğin, bir evin satışa çıkarılması durumunda, evi uzun süredir sahiplenen bir kişi, evin değerini abartabilir ve gerçekçi bir fiyat belirlemekte zorlanabilir.
Kıyas Yanılgısı
Kıyas yanılgısı, bir kararı veya durumu, yanıltıcı bir şekilde başka bir olay veya durumla karşılaştırdığımızda ortaya çıkar. Bu yanılgı, nesnel bir değerlendirme yapmamızı engelleyebilir çünkü karşılaştırma sürecindeki bilgileri yanlış bir şekilde değerlendirebiliriz. Örneğin, bir ürünün fiyatını belirlerken, başka bir markanın daha pahalı ürünleriyle karşılaştırdığımızda, ilk ürünün daha ucuz olduğunu düşünebiliriz, ancak diğer markalarla karşılaştırıldığında fiyatı aslında yüksek olabilir.
Sonuç
Bilişsel önyargılar, karar verme sürecimizi etkileyen ve objektif düşünmemizi engelleyen zihinsel kısayollar ve yanılgılardır. İlk etki önyargısı, onaylama yanılgısı, sahiplik yanılgısı ve kıyas yanılgısı gibi bilişsel önyargılar, kararlarımızın daha az tarafsız ve doğru olmasına neden olabilir. Farkında olmak, bu önyargıları tanımak ve onları aşmaya çalışmak, daha bilinçli ve etkili kararlar almamıza yardımcı olabilir. Bilinçli düşünme becerilerini geliştirmek ve eleştirel bir bakış açısıyla bilgileri değerlendirmek, bilişsel önyargılardan kaçınmamıza ve daha iyi kararlar almamıza yardımcı olabilir.
21. Yüzyıl Lideri
